نوشته: انجنیر محسن امین
ترجمه: عبدالباسط امل
نخست اینکه توتاپ یک تصور خیالی است نه یک پروژه مشخص، توتاپ مجموعه چند پروژه مختلف است.
تحلیلگران غیر مسلکی می گویند:بزرگترین مشکل توتاپ مسیر آن است درحالیکه این حرف غیرمسلکی و نادرست میباشد.
مشکل اصلی توتاپ سینکرونایزیشن آن است. سینکرونایزیشن به این می گویند که چندین سیستم برقی دارای فریکونستی و ولتاژ مختلف باهم به شکل موازی راه اندازی شوند. کشورهای عضو توتاپ (ترکمنستان، ازبکستان، تاجکستان، افغانستان، پاکستان) تاکنون به این نتیجه نرسیده اند تا سیستم برق خود را موازی بسازند. ازبکستان با سیستم روسیه وصل است، تاجکستان از سیستم روسیه جدا شده و فعلاً روی سیستم عایق کار می کند و ترکمنستان با ایران موازی است. این کشورها اجازه نمیدهند تا سیستم های برق شان در افغانستان موازی گردد، که این یک معضل بزرگ سیاسی و تخنیکی است.
من شخصاً با همکارانم روی حل این معضل چهار سال تمام کار کرده ایم. تاکنون کشورهای عضو توتاپ به نتیجه مثبتی که همه روی آن موافق باشند؛ دست نیافته اند و گمان می رود به این زودی ها هم نرسند. روی حل همین مشکل (سینکرونایزیشن) برای داشتن یک سیستم واحد برق ممکن دولت افغانستان هزینه هنگفتی کم از کم صد الی سه صد میلیون دالر مصرف کند. از سب ستیشن دشت الوان (پلخمری) تا سب استیشن ارغندی (کابل) که 500 کیلو ولت ترانسمیشن لاین ( لین انتقال برق) در آن بکار رفته است؛ بخش کوچک از پروژه توتاپ است. دادن اسم توتاپ صرف به این بخش اشتباه و کار غیر مسلکی است. بحث روی این ترانسمیشن لاین از سه سال بدین سو جریان دراد. هر مسیر چندین بار سروی شده است.نه در مسیر سالنگ مشکل جدی وجود دارد و نه در مسیر بامیان. ولی مسئله روی Reliability، بودیجه و حفظ و مراقبت است. بر اساس حفظ و مراقبت مسیر سالنگ مسیر آسان و بهتر است و از نظر اطمینانیت ( Reliability) مسیر بامیان خوب است؛ یعنی هدف Trade-off است. من منحیث انجنیر برق و کارشناس انرژی و برق بر اساس فهم و تجربه کاری ام؛ گفته نمی توانم که مسیر سالنگ صد درصد بهتر است یا مسیر بامیان صد در صد درست است. هر دو مسیر مشکلات و خوبی های خود را دارد. تصمیم نهایی را مسؤولین سیستم روشنایی افغانستان خواهند گرفت که تصمیم شان بر اساس بودیجه، توانایی حفظ و مراقبت و اطمینانیت خواهد بود. از جهت اطمینانیت یا داشتن برق دوامدار به پول زیادی نیاز است و از مسیرهای کم هزینه داشتن فیصدی داشتن برق دوامدار کم است. . افراد غیر مسلکی برای ترانسمیشن سب استیشن دشت الوان الی ارغندی اسم پروژه توتاپ را می گذارند و انتخاب مسیر را اصل مسئله می پندارند
. معضل مسیر مسئله 50 میلیون دالر و معضل سینکرونایزیشن مسئله 300 میلیون دالر است. اگر واقعاً فردی با تصور منطقوی موافق و برایش متعهد باشد باید روی تصور کلی بیندیشد، باید فکر کند که هزینه هنگفتی را که دولت برای این پروژه خواهد پرداخت؛ چگونه درست و بجا مصرف شود. تنها اندیشیدن روی مسئله مسیر و مطرح کردن آن معضل توتاپ را حل کردنی نخواهد بود.
